Bəzən içimizdən keçənləri, birinə duyduğumuz heyranlıq və bu vurğunluğun bizdə yaratdığı yeni, təptəzə olan hissləri az qala mütləqləşdirib hər cür çalarlarının cəmləndiyi, bəzən bizim varlıq tablosu kimi kəşf etdiyimiz gözlərə baxa -baxa ruhumuzdan süzülüb gedən sözlərə çevirə bilmirik. Sonra zaman keçir… Çox körpülər salsa da, bizi sıx bağlayan bağlar hörsə də o zaman aramızda elə bir məsafə, uzaqlıq yaranır ki, indi bir- birimizlə sakit danışanda sanki səsimiz içimizdə batırmış, digərinə yetişmirmiş kimi, danışmaq dediyimiz əslində, haray-qışqırıq, çığır -bağır olur.
Biz daha pıçıltı ilə danışa bilmirik.
İnsanların xətaları , etdikləri şüurlu və şüursuz yanlışlıqlar heç də həmişə sahib olduqlarını məhv etmək üçün və ya onlardan imtina etmək məqsədi ilə törədilmir. Bəzən biz məqsədsiz- filansız etdiyimiz hər hansı hərəkətə görə cavab verməli oluruq və o zaman hər şeyi məqsədə bağlayan qarşı tərəf üçün bizim əməllərimiz qatı və təhlükəli görünür. Xəta törədən Tanrı belə “ etmə” dediyi halda o əməli edirsə, Allah bundan “bəndəm mənim münasibətimi bildiyi halda bu əməli etdi, deməli məni Allah kimi görmür” deyib onu bağışlanmaz əməl sahibi kimi əbədi cəhənnəmə məhkum etmir.
Demək, “olmaz” deyiləni etmək dəyərli saydığını inkar etmək yox, özünü onun mərhəmət və bağışlamasına, sevgisinə möhtac vəziyyətə salmaqdır . Bu halda xoşagəlməzlik ondadır ki, sən o Dəyər verdiyinə sevgi , rəğbət ifadə etmək imkanından özünü mərhum edib ondan mərhəmət və bağışlanma diləyirsən.
Beləcə, vermək yerinə istəyən olursan.
Xəta təkcə hərəkətin şüurlu və ya şüursuz olması ilə bağlı deyil. Çünki bəzən hadisələr bizim iradəmizdən o qədər kənar olur ki, şüurlu dediyimiz əməlin müəyyən zamandan sonra ən böyük ağılsızlıq olduğunun şahid oluruq. Bu baxımdan xəta bizim daha böyük pisliklərə bulaşmamız üçün, ola biləcək hadisələrin kiçik bir epizodunu törədib daha böyük miqyaslı olayların olmaması üçün nəticə çıxara biləcəyimiz əməlləri ehtiva edir.
Bu baxımdan insanın nəticə çıxara bildiyi xətası bəlkə də ilahi ədalət qarşısında cavab verəcəyi gün onun üçün bir lütf olacaq.
*
Müdrikilik- insanla onun xətaları arasına sərhəd qoya bilməkdir. İnsanı xətasına qurban vermək deyil… Xətanı insana qurban verməkdir.
Biz içimizdəki kin və nifrətlə kimlərisə etdiyi xətalara qurban veririk. Qarşında mərhəmət və şəfqət yolu olduğu halda, sən ingilislərin atalar sözündə deyildiyi kimi “uşağı da çirkli su vannası ilə birlikdə çölə atmaq”la məşğulsan.
Bəzən güzgüdən özümüzə deyil, bir başqasına baxırmış kimi oluruq…İçimizi adını qoya bilmədiyimiz, ya da qoymaqdan qorxduğumuz bir qarmaşa bürüyür.
“İlahi, bəlkə birinin vasitəsiylə, xətasıyla bu dünyada içimdəki böyük divarı aşıb bağışlamaq kimi bir əməl sahibi olmaq fürsəti verildiyini anlamıram?Bəlkə elə o birinin vasitəsiylə göndərilmiş sevgi payını inkar etdiyim üçün içimdə ünvansız sevgi hissini hərdən gücləndirməklə cəzalandırılıram?”
Yorğun düşmüş duyğuları və vücudunu öz ağışuna alıb ovuda bilmək üçün bütün qapıları qapamaq, səslənə biləcək “niyə?” suallarından qaçmaq, istəyirsən. Nə nağıllar dinləmək istəyirsən, nə də söyləmək… Çünki uca yerə qoyduğumuz hər şey və hər kəs orda qala bilmir. Ya biz onu tükədirik, ya da o ucaya çıxmış özünü ordan baxanda çox böyük görür.Və beləcə kiçilir….
Beləcə, yol almaq üçün çıxdığın yollar üzünə qapanır.
Bəlkə bu hal o üzdən baş verir ki, biz biz olanı deyil, öz idealımızı yaradıb onunla yol alacağımıza özümüzü inandırırıq?!
Leyli Məcnuna geri qaytsa da Məcnun onu qəbul etmir, çünki Məcnun Leylidən kənar öz Leylisini yaratmışdı. Bu Məcnunun öz sevgisi idi, Leyliyə artıq aidiyyatı olmayan sevgisi… Leylini idealizə edən sevgi Leyli ilə birgə davam edə bilməzdi. Əslində Məcnun bunu bildiyi üçün də Leylidən imtina etdi, ona kömək edən dostu ilə ona görə şavasıb Leylinin atasının qoşunları tərəfindən vururşur. Beləcə, qeyri- şüuri olaraq Leylidən-gerçək Leylidən imtina yolunu açırdı. Çünki idealizə edilmiş sevgidə gerçək insana –sevgiliyə yer yoxdur. Bax buna görə də böyük idealizə edilmiş sevgi nümunəsi kimi nə Nizami,nə də ki, Füzuli öz yaratdıqları Məcnunla Leylinin qovuşmasına imkan vermədilər. Çünki reallıqda qovuşandan sonra həyatın adilikləri və xətaları içərisində insan öz gerçəkliyi ilə onun haqqında yaradılmış ideal obraza uyğun gəlmir və nəticədə böyük xəyal qırıqlığı yaranır.
Sevmədiyin,seçmədiyin lakin idealizə etməklə özünə qəbul etdirdiyin “mən”lə gerçək üz-üzə gələndə bəlli olur ki, sən öz idealını seçmisən, kimsəni deyil. O səbəbdən də qeyri- şüuri olaraq idealını əlindən almış o kimdirsə O.na qarşı zaman- zaman qisas, kin- küdurət hissi ilə dolur, səni idealından mərhum etmiş bu adamdan qaçıb qurtarmaq ,uzaq olmaq istəyirsən.
Əslində gerçəklik nədir!?
Birimiz O. kimsənin idealını əlindən aldığımız kimi O .da bizim gerçək olan “mən”i bizdən qoparıb alır. Beləcə hər iki tərəf günahkara çevrilir. O. kimsəyə idealı qaytara bilmədiyimiz kimi, O. da gerçək olanı geri verə bilmir. Belə olan halda içimizdəki ideal boşluğunu filimlərdəki süslənib, ideallaşdırılmış səhnələrlə, kitablardan oxuduğumuz ideal münasibətlərlə, ya da xəyali səhayətlərlə doldurmağa çalışırsan.
Elə insanlar var ki, təbiət etibarı ilə əxlaqsız deyillər, sadəcə insanları tez-tez özləri üçün bitirib tükədirlər, sonra narkotik alışqanlığı kimi yeni həyacan və idealın yaşatdığı zövq arxasınca düşüb zaman sərf edirlər. Kənardan müşahidə edənlərdən başqa kimsəbu zavallıların ideal üçün özlərini qurbanlığa çevirdiklərini fərq etmir, sadəcə “əxlaqsız” deyib keçirlər. Ancaq sonda bəlli olur ki, sən demə, belə ideal heç yoxmuş, “nağıl qəhrəmanları” kimi görünənlərin içində ya cırtdanlar , ya da ki divlər varmış…
İinsanlar ideal obrazları arzuları, xəyalları kimi sadəcə olaraq özləri uydururlar.
Bir sözlə, kim nədə zəifdirsə, həyat sərraf gözü ilə onun o zəifliyini tutub oradan zərbə vurur.
Həyat çox-çox xəsis, amansız və qəddardır. O bəzən içimizdəki həvəslərdən, aludəçiliklərdən, ehtiraslardan istifadə edib bizi qumar stolu arxasına oturdub, əlimizdəki sərvəti, dəyərli olanları uduzdurana qədər yaxamızı buraxmır.
Verilənlərə razı olub həyatla qumara girməyənlər müflis olmurlar.
Biz razılaşmırıq və müflis oluruq.
Zümrüd Yağmur
