Ölkəmizin cənub-qərbində yerləşən Qubadlı əsasən dağlıq relyefə malik rayonlarımızdandır. Qərbdən 120 km məsafədə Ermənistan Respublikası, şimaldan Laçın və Xocavənd rayonları, şərqdən Cəbrayıl rayonu, cənubdan isə Zəngilan rayonu ilə həmsərhəd olan Qubadlının kəndlərinin əksər hissəsi Həkəri və Bərgüşad çayları ətrafında yerləşir.
1993-cü il avqustun 31-də Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunarkən Qubadlı rayonundan 29997 nəfər məcburi köçkün respublikanın müxtəlif yaşayış məntəqələrində müvəqqəti yerləşdirilmişdi. İşğal dövründə rayonun bütün yaşayış məntəqələri, evlər, inzibati binalar, sosial obyektlər, mədəniyyət obyektləri, məscidlər, körpülər, həmçinin bütün infrastruktur tamamilə yerlə yeksan edilib. Qubadlıda mövcud olmuş 13160 hektar meşə sahəsi belə işğal dövründə məhv edilmişdi. Ermənistan Qubadlı rayonunda misilsiz vandalizim aktları ilə yanaşı müharibə cinayətləri də törətmişdir. Belə ki, xaricdən gətirilən ermənilər rayonun Xanlıq kəndində qanunsuz yollarla yerləşdirilmişdilər. Bu isə Cenevrə konvensiyalarına görə müharibə cinayətidir və işğal edilmiş torpaqlarda qanunsuz məskunlaşma aparan ölkə cinayət törətmiş hesab olunur.
Qubadlı rayonu 27 il iki ay erməni işğalında qaldı. 2020-ci ilin 27 sentyabr tarixində başlanan Vətən müharibəsinin 28-ci günü 44 günlük hərbi əməliyyatların gedişatında növbəti əhəmiyyətli dönüş nöqtəsi oldu və Qubadlı azad edildi. Rayonun azad edilməsi əməliyyatı bir neçə gün çəkdi. Şəhərdə ermənilər güclü istehkamlar qurmuşdular. Həmçinin yüksəkliklərdə düşmənin hərbi birləşmələri yerləşmişdi. Qubadlını azad etmək üçün, ilk növbədə, yüksəkliklər götürüldü və 25 oktyabr tarixində şəhər işğaldan azad edildi. Qubadlı əməliyyatı xüsusi peşəkarlıq və fədakarlıq tələb edən bir əməliyyat olmuşdur. Qubadlı şəhərinin azad edilməsi böyük Qələbəni yaxınlaşdırdı.
Qubadlı rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılmış döyüş əməliyyatlarında iştirak edərək şəxsi igidlik və şücaət nümayiş etdirmiş Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin əməyi Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Belə ki, Prezident İlham Əliyevin 2020-ci il noyabrın 26-da müvafiq sərəncamı ilə “Qubadlının azad olunmasına görə” medalını təsis edərək 15209 hərbi qulluqçu bu medal ilə təltif edildilər.
Bu gün Qubadlı özünün yeni inkişaf dövrünü yaşayır. Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev bir neçə dəfə Qudadlı rayonuna səfər edib və 23 dekabr 2020-ci il tarixdə ilk səfəri zamanı Dövlət Bayrağını şəhər ərazisində ucaldıb. Ölkə başçısı 25 oktyabr 2021-ci tarixdə növbəti səfəri zamanı Xanlıq-Qubadlı yolunun təməlqoyma mərasimində, “Qubadlı” yarımstansiyasının və Dövlət Sərhəd Xidmətinin yeni hərbi hissə kompleksinin açılışlarında iştirak edib, həmçinin rayon ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə görüşüb. Üçüncü səfər isə 2022-ci oktyabrın 19-da baş turub. Səfər zamanı Prezident cənab İlham Əliyev Qubadlı şəhərinin Baş planı, rayon ərazisində yaradılacaq “Zabuxçay” və “Bərgüşadçay” su anbarlarının layihələri ilə tanış olub, İşğal və Zəfər muzeyləri kompleksinin, həmçinin "Azərişıq" ASC-nin 35 kilovoltluq yarımstansiyasının və Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzinin təməlqoyma mərasimlərində iştirak edib.
Artıq təsdir edilən Qubadlının Baş planında rayonun təbiəti, tarixi, keçmiş memarlığı, eləcə də 2050-ci ilə qədərki inkişaf dinamikası nəzərə alınıb. bugün Qubadlı rayonunun gələcək inkişafı ilə bağlı böyük miqyasda əməli-praktiki işlərə başlanılıb və qubadlıların doğma yurdlarına qayıdışlarına hazırlıq görülür.
Bu il isə qubadlılar böyük sevinc və fərəhlə ilk dəfə oktyabrın 25-ini “Qubadlı Şəhər Günü” kimi qeyd edəcəklər. Bununla əlamətdar ölkə başçısının imzaladığı sərəncam Qubadlı sakinləri tərəfindən böyük sevinc və fərəklə qarşılanıb.
Vahid İsmayılov
Tarix üzrə fəlsəfə doktoru
