Məlum olduğu kimi, müharibənin bitməsindən sonra qalib ölkə olaraq Azərbaycanın öhdəliyinə düşən ən mühüm məsələ işğaldan azad edilmiş torpaqlarımızda bərpa-quruculuq işlərinin həyata keçirilməsidir. Əlbəttə, II Qarabağ savaşının ardından ortaya çıxan, işğaldan azad edilmiş ərazilərdəki mövcud mənzərə ölkəmiz üçün böyük çətinlik yaratdı. Burada infrastruktur tamamilə məhv edilmiş, binalar sökülmüşdür. Postmüharibə dövrünün başlaması ilə həmin ərazilərdə Azərbaycan vətəndaşlarının normal yaşayışını bərpa etmək üçün intensiv işlər başlanmış və bu gün də sürətlə davam etdirilir. Bu mənada qarşımızdakı yeganə əngəl ərazilərin pərakəndə şəkildə minalanmasıdır. Təbii ki, ilk növbədə işğaldan azad edilmiş ərazilərdə minatəmizləmə işləri aparılmalı, təhlükəsizlik təmin edilməlidir. Bununla bağlı vaxt itirilmədən respublikamızda minatəmizləmə əməliyyatları üzrə milli standartlar müəyyən edilmiş, hazırda bu prosesin dünya standartlarında həyata keçirilməsi üçün lazımi tədbirlər görülür. Çünki bizim azad edilmiş ərazilərdə olan minalanmanın həcmi bəlkə də dünya miqyasında ən böyük dərəcələrdən biridir.
Bundan əlavə, azad edilmiş ərazilərimizdə kifayət qədər partlamamış silah-sursat da vardır. Torpaqları minalardan təmizləmək də olduqca böyük zəhmət tələb edən işdir. Prezident İlham Əliyev müharibədən sonrakı çıxışında qeyd etmişdir ki, ərazilərdəki minatəmizləmə əməliyyatlarına ən müasir texnologiyanın cəlb edilməsi üçün artıq müvafiq addımlar atılıb. Həmçinin peyklərdən istifadə edilməsi burada həlledici məqamlardan biridir. Bildiyiniz kimi, peyk görüntüləri ölkəmizə əlavə imkanlar yaradır ki, biz bu imkanların müharibə vaxtı da şahidi olmuşuq. Belə ki, peyk görüntüləri ermənilər tərəfindən ərazilərimizə dəyən zərərin müəyyən edilməsində mühüm əhəmiyyətə malikdir. Habelə, minaların sıx olduğu sahələri də peyk vasitəsilə aşkar etmək mümkündür. Minatəmizləmə əməliyyatları üçün ölkəmizə xüsusi texnika da gətirilmişdir. Bunlar arasında Türkiyənin “MEMATT” zirehli minatəmizləmə aparatı proses zamanı insan tələfatını minimuma endirmək üçün ideal qurğulardan hesab edilir.
Ermənistan isə dəfələrlə edilən xəbərdarlıqlara baxmayaraq, bu ərazilərin mina xəritələrini verməkdən boyun qaçırır, əksinə yeni minalar yerləşdirmək üçün müxtəlif təxribatlara əl atırdı. Prezident İlham Əliyev bu əməli Ermənistanın növbəti müharibə cinayəti adlandırmış və qeyd etmişdir ki, ən böyük çətinlik məhz erməni tərəfinin mina xəritələrini verməkdən boyun qaçırırmasından ibarətdir.
Ümumiyyətlə, unutmamaq lazımdır ki, ərazilərin minadan təmizlənməsi prosesi hələ uzun müddət davam edəcək. Çünki bu işlər həyati önəm daşıyır və təhlükəsizlik tam təmin edilmədən bu torpaqlarda həyat da bərpa edilə bilməz. Mina xəritələrinin mərhələ-mərhələ təhvil verilməsi isə işin informasiya tərəfidir. Ekspertlərin dediyinə görə, ilkin olaraq bu informasiyanın dəqiqləşdirilməsi lazımdır. Yalnız bundan sonra xəritələrin nə dərəcədə düzgün olduğu müəyyənləşdiriləcəkdir. İkinci mərhələdə xəritələrin əhəmiyyətlilik dərəcəsi hesablanacaqdır. Bu iki mərhələdən sonra verilən mina xəritələrinin bizə nə dərəcədə faydalı olduğunu söyləmək mümkün olacaq. Əlbəttə, ən yaxşı ssenaridə xəritələrin xətasız olduğu müəyyən edilsə belə, ərazilərin minadan təmizlənməsi üçün Azərbaycanın resurslarından istifadə ediləcək.
Azərbaycan müharibənin ardından siyasi arenada haqqı olanı tələb etdi. Bu gün Ermənistan uzun müddət ayaq dirədiyi, verməkdən boyun qaçırdığı mina xəritələrini təhvil verirsə, bu, onların beynəlxalq aləmdə ciddi şəkildə sıxışdırıldıqlarını göstərir. Bunun nəticəsidir ki, onlar ard-arda bu ərazilərin xəritələrini verməyə məcbur olurlar. Məlum olduğu kimi, Azərbaycan işğaldan azad olunan ərazilərində törədilən vəhşiliklərə görə təzminat ödənilməsi üçün beynəlxalq məhkəmələrə müraciət edib. Mina xəritələrinin verilməməsi isə Ermənistanın boynuna düşən təzminatın daha da ağırlaşması deməkdir. Beynəlxalq konvensiyalara nəzər saldıqda görə bilərik ki, minaların basdırılması qanunsuz həyata keçirilib. Bu, azmış kimi, mənfur düşmən hətta əraziləri tərk etdikdən sonra da burada mina basdırmaq üçün cəhdlər edirdi. İndiki mərhələdə ermənilər tərəfindən geri atılan addım isə Azərbaycanın siyasi arenadakı qələbəsinin məntiqi davamıdır.
Bu gün regionda yaranan vəziyyəti strateji olaraq qiymətləndirsək görərik ki, Azərbaycan istər diplomatik, istər informasiya, istər iqtisadi, istər hərbi cəhətdən özünü dünyaya sübut etmiş ölkədir. Ermənistana qarşı yürüdülən təcrid siyasəti davam edir. Bu mənada, Zəngəzur dəhlizinin açılması məsələsi də regionun iqtisadi maraqlarını birləşdirən önəmli bir layihədir. Ermənistan isə artıq başa düşməlidir ki, ölkədə davam edən böhran vəziyyətindən çıxmaq üçün Azərbaycanın şərtlərini qəbul etməlidir.
Azərbaycan ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərindəki yenicə müstəqillik qazandığı səviyyədə, təcrübəsiz ölkə deyil. Ermənilərin torpaqlarımızda etdikləri vəhşilikləri bütün dünyaya bəyan etmək həmin dövr üçün olduqca çətin məsələ idisə, bu gün Azərbaycanın informasiya sahəsində əldə etdiyi uğurlar göz qabağındadır. Hazırda Azərbaycan rahatlıqla hər növ informasiyanı bütün dünyaya çatdıra bilir. Məhz müharibədən sonra bir sıra beynəlxalq yarışların da ölkəmizdə keçirilməsi təbii olaraq, Ermənistanı təşvişə salır. Artıq bütün dünyada Ermənistan terrorçu dövlət olaraq tanınır. Bu da Vətən müharibəsi dövründə, eləcə də müharibədən sonra Azərbaycanın həyata keçirdiyi uğurlu informasiya siyasətinin nəticəsidir. Biz haqqımızı tələb edirdik, haqqımız olanı da aldıq. Yaranan vəziyyət isə onu deməyə əsas verir ki, mina xəritələrinin davamı mütləq sürətdə gələcək.
Bu ərazilərdə minalanmış sahələrin olması, sadəcə, Azərbaycan vətəndaşları üçün deyil, eyni zamanda, bölgədə xidmət edən sülhməramlı qüvvələrə də təhlükədir. Əgər söhbət kommunikasiyaların açılmasından gedirsə, minalar gələcəkdə müəyyən ölçüdə Ermənistan vətəndaşları üçün də real təhdidə çevrilir. Ümumiyyətlə, bu, hər kəs üçün fəsad törədir. Xüsusilə vurğulanmalıdır ki, 92 min hələ təxmini rəqəmlərin çox cüzi faizidir. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, bu mina xəritələrinin bir qisminin Azərbaycanda olması prosesin gedişatını xeyli sürətləndirir. Ümid edirik ki, işğalçı dövlət mənfur əməllərini bir kənara qoyub, tezliklə ərazilərimizə aid bütün mina xəritələrini ölkəmizə təhvil verəcək.
Ramil Zeynalov,
Salyan rayon Kərimbəyli kənd tam orta məktəbin direktoru
